Aangezwengeld door school sluitingen en andere coronamaatregelen hebben de innovaties in het onderwijs de laatste tijd een vlucht genomen. Onderwijs op afstand werd een nieuwe realiteit voor studenten, leerlingen én onderwijsinstellingen. Ook nu er in het onderwijs steeds meer mogelijk is, zal afstandsonderwijs niet tot het verleden behoren. We verzamelden de beste tips voor online of hybride lesgeven voor je in dit blog.
De verschillende vormen van onderwijs op afstand
Het onderwijs in Nederland neemt langzaam weer normale vormen aan. Toch zal afstandsonderwijs in de (nabije) toekomst niet verdwijnen. Er ontstaan steeds meer nieuwe vormen. Onderwijs op afstand maakt langzaam plaats voor hybride onderwijs en blended learning.
Wat is het verschil tussen hybride onderwijs, blended learning en onderwijs op afstand?
Bij onderwijs op afstand volgen alle leerlingen, studenten of cursisten de les volledig online. Vaak is ook de docent niet op school aanwezig, maar geeft de les vanuit huis. Nu scholen en onderwijsinstellingen de deuren weer mogen openen, ontstaat er een mengvorm: hybride onderwijs.
Bij hybride onderwijs is de docent, maar ook een groot deel van de klas weer fysiek op school aanwezig. Leerlingen die niet naar school kunnen komen, bijvoorbeeld door gezondheidsklachten, volgen de les online. Dat vraagt om aanpassingsvermogen van de onderwijsinstelling, docenten én leerlingen.
Een andere onderwijsvorm die sterk in opkomst is, is blended learning. Daarbij is een deel van de lessen online te volgen, maar zijn er ook fysieke lesmomenten. Deze lesvorm is bijvoorbeeld handig voor praktijklessen in het mbo.
Aandachtspunten bij lesgeven op afstand
Veel onderwijsinstellingen en docenten denken dat onderwijs op afstand wezenlijk anders is contactonderwijs. Dat is niet zo. De basis van het onderwijs en de lessen is hetzelfde. Je gaat uit van vijf basisprincipes:
- Start met leerdoelen.
- Bedenk hoe je evalueert of toetst.
- Denk niet in ‘lessen’, maar in leeractiviteiten, dus wat de leerlingen doen: oriënteren, begeleid oefenen of zelf of in groepjes een opdracht maken.
- Zoek daarbij naar een optimale mix (papier of digitaal, alleen of samen enzovoorts).
- Maak slim gebruik van leerversterkers, zoals interactie en activatie.
Daarbij zijn er natuurlijk wel verschillen. Bij online lesgeven zie je bijvoorbeeld minder snel wanneer de aandacht van leerlingen of studenten wegzakt. Zorg daarom niet alleen voor voldoende afwisseling in de les, maar schep voor aanvang ook duidelijke kaders.
Dat kun je bijvoorbeeld doen door de planning van de les vooraf met de leerlingen te delen. Zo weten zij hoe lang de instructie duurt en wanneer zij tijd hebben om vragen te stellen of aan het werk te gaan met de stof. Houd instructies kort of neem ze vooraf op en deel ze met de groep. Zo kan iedereen de instructie bekijken op een moment dat het uitkomt.
Hybride lesgeven biedt daarbij nog meer uitdagingen: als docent moet je namelijk je aandacht verdelen tussen de leerlingen die wel fysiek aanwezig zijn en hen die de les online volgen. Daarom nog wat aanvullende tips:
- Communiceer op een transparante manier alles wat je doet. Dus ook aan welke groep je op dat moment aandacht geeft.
- Wijs iemand in de klas aan die de chat in de gaten houdt en vragen verzamelt. Reserveer een deel van de les voor het beantwoorden van deze vragen en zorg ervoor dat de leerlingen op school op dat moment een opdracht kunnen doen.
- Zorg ervoor dat je voor iedereen zichtbaar bent. Dat kan door via een laptop op je bureau in te loggen als student, zodat je jezelf kunt zien, maar ook door een van de leerlingen te vragen je erop te wijzen als je uit beeld verdwijnt. Maak je gebruik van een whiteboard of digibord, dan is het vanzelfsprekend dat ook dát continu voor iedereen in beeld moet zijn.
Welke tools zet je in?
Bij de eerste lockdown was niemand echt voorbereid op onderwijs op afstand en moesten onderwijsinstellingen snel schakelen. Natuurlijk gebruikten veel onderwijsinstellingen al een online leeromgeving, maar deze voldeed vaak niet aan alle eisen. Dat zorgde ervoor dat er veel verschillende tools en softwarepakketten werden uitgeprobeerd en in de praktijk getoetst. We zetten de belangrijkste tools voor je op een rijtje.
Tools voor samenwerken
Met deze tools kun je online samenwerken, communiceren en bestanden delen in een afgesloten community:
- Microsoft Teams
- G Suite
- Slack
- Yammer
Social learning tools
Deze tools geven je de mogelijkheid samen te leren. Dat kan op hetzelfde moment zijn, of juist niet. Maar wat al deze tools gemeen hebben, is dat ieders inbreng zichtbaar wordt voor alle deelnemers.
- Mentimeter
- Padlet
- MindMeister
- Pear Deck
- Klaxoon
Virtuele klassen
Het klas-gevoel kun je nabootsen met webinar-software. Sommige daarvan koppelen ook eenvoudig met bijvoorbeeld Microsoft Teams. Of deze software bij jouw onderwijsinstelling past, is afhankelijk van de grootte en het type onderwijs.
- Zoom
- Adobe Connect
- Vitero Inspire
- Webex
- GoToMeeting
Zelf multimediaal lesmateriaal maken?
Als je tijdens afstandsonderwijs gebruik wilt maken van digitaal zelfstudiemateriaal dat leerlingen zelfstandig kunnen bestuderen, zijn dit de handigste tools:
Animaties
- VideoScribe (handanimaties)
- Vyond (animaties)
E-books
- iBooks Author (e-books)
- Calibre (e-books)
Podcasts
- Audacity (podcasts)
Video
- Filmora (monteren)
- OpenShot video editor (monteren)
- WeVideo (monteren)
- YouTube (publiceren)
- Vimeo (publiceren)
Interactieve video
- HiHaHo
- H5P
- RAPT
- Bluebillywig
- Adobe Presenter Video Express
Voor al deze tools geldt: zorg dat je vooraf helder hebt wat je van de software of app verwacht en wat je ermee wilt bereiken. Vergelijk op basis van je eisen de pakketten met elkaar en selecteer de beste match.
Online toetsen
Online toetsen afnemen kan een uitdaging zijn. Toch zijn ook hiervoor handige tools beschikbaar. Denk bijvoorbeeld aan Exam.net, Classkick of Quizlet.
Hoe richt je jouw onderwijsinstelling in voor afstandsonderwijs?
Om succesvol afstandsonderwijs aan te kunnen bieden, moet er natuurlijk wel aan bepaalde randvoorwaarden voldaan worden. Uiteraard moeten docenten en leerlingen of studenten over de juiste middelen beschikken, zoals een internetverbinding, computer, camera en microfoon, maar ze moeten er ook eenvoudig mee kunnen werken. Daarnaast is het belangrijk dat je ICT-infrastructuur op orde is én het netwerk de extra belasting van bijvoorbeeld videobellen aan kan.
Noodhulp
Waar met technologie gewerkt wordt, gaat wel eens iets mis. Daarom is het belangrijk dat er altijd iemand beschikbaar is om hulp te verlenen als een applicatie hapert of een verbinding wegvalt. Die noodhulp kun je organiseren met bijvoorbeeld applicatiebeheerders voor iedere applicatie of functioneel beheerders.
Databeveiliging en privacy niet over het hoofd zien
Bij onderwijs op afstand is het belangrijk na te denken over beveiliging van data en het bewaken van privacy van docenten en studenten. Dat kun je doen door afspraken vast te leggen over:
- Dataopslag, gebruikersrechten, toegang en uitwisseling van opnames
- waar opnames opgeslagen mogen worden
- wie toegang heeft tot deze opnames
- hoe lang de opnames bewaard worden
- het live streamen of opnemen van lessen
- het veilig (thuis)werken
- het afnemen van digitale toetsen
- het gebruik van social media:
- hoe leraren om moeten gaan met informatie over de privésituatie van leerlingen
- lesopnames mogen alleen gedeeld worden op het platform van school
- leerlingen mogen geen opnames maken of bewerken om vervolgens te plaatsen op social media
Ten slotte moet het bestuur van jouw onderwijsinstelling met alle leveranciers van digitale platforms en andere digitale producten een verwerkersovereenkomst afsluiten in het kader van de AVG.
Houd de regie bij afstandsonderwijs
Als onderwijsinstelling wil je de regie houden in iedere fase van het onderwijs. Of je nu afstandsonderwijs, hybride lessen of blended learning aanbiedt. De Young Professionals van Breinstein kunnen daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Zoals bij het ROC Nijmegen, bijvoorbeeld.
Wil je de mogelijkheden voor jouw onderwijsinstelling verkennen? Neem dan contact met ons op!
