Sinds op 31 december 2019 bij de eerste persoon corona is vastgesteld, volgen de cijfers over het virus elkaar in rap tempo op. In deze korte blog worden de belangrijkste cijfers uit de media uitgelegd, waaronder R0. Vervolgens bekijken wij of de data uit verschillende landen wel met elkaar te vergelijken is.
#FlattenTheCurve en R0
De hashtag ‘#FlattenTheCurve’ wordt steeds meer zichtbaar op sociale media. Wanneer men het heeft over ‘#FlattenTheCurve’ wordt er gesproken over het verlagen van de exponentiële groei van het coronavirus. Wanneer we kijken naar deze exponentiële groei van het aantal besmettingen van het coronavirus, gaat het om het aantal besmettingen dat wordt veroorzaakt door de overdracht van het virus van mens op mens. Het aantal besmettingen veroorzaakt door één persoon wordt in de wereld van epidemieën de R0 genoemd. In het Engels ook wel bekend als het ‘basic reproduction number’, of zoals het RIVM het noemt ‘het reproductiegetal. Dit reproductiegetal staat dus voor het aantal personen dat gemiddeld worden geïnfecteerd met het virus door één persoon. Bij een R0 gelijk aan of groter dan 1 raken er steeds meer mensen besmet met het virus.
Figuur 1, (Nu.nl, 2020)
Om de R0 te verlagen zijn er diverse maatregelen ingezet in Nederland. Sinds 12 maart startte de opvolging van een aantal maatregelen die Premier Rutte samen met het kabinet heeft ingesteld (RIVM, 2020 Maart 12). Op zondag 15 maart werden deze verder aangescherpt, waaronder de bekende 1,5 meter afstand (Rijksoverheid, 2020). In februari werden er gemiddeld nog 2 á 3 mensen besmet door één persoon. Door de maatregelen wordt er nu geschat dat dit aantal lager is dan 1 (RTL Nieuws, 2020). Op deze manier wil de overheid de verspreiding beperken en tevens binnen de marges van de capaciteit van de ziekenhuizen blijven.
Onderstaande plaatjes geven de verschillende scenario’s aan die mogelijk zijn bij een epidemie.
Het eerste plaatje geeft het effect weer van een R0 hoger dan 2 (waarbij er bijvoorbeeld 2 à 3 mensen worden besmet door 1 persoon). Het aantal besmette personen zal in dit scenario exponentieel stijgen, waardoor de capaciteit van de Ic’s ruim overschreden wordt.
Het tweede plaatje geeft weer als de R0 daalt van 2 naar 1. De curve is weliswaar breder, maar minder hoog. Dit betekent dat de capaciteit van de IC’s niet overschreden wordt, maar dat het virus een langere tijd onder ons blijft. De maatregelen zorgen er op deze manier voor dat de capaciteit van de ziekenhuizen voldoende is om alle patiënten goed te kunnen behandelen.
Zijn de cijfers uit verschillende landen met elkaar te vergelijken?
Naast data/ informatie uit eigen land kunnen we ook kijken naar hoe andere landen het coronavirus bestrijden. Een optie is om per land het aantal besmettingen te vergelijken en op basis daarvan te concluderen welk land corona het beste onder controle heeft. Maar werkt dit wel? Zijn de cijfers uit verschillende landen nu ook daadwerkelijk met elkaar te vergelijken?
Elk land heeft een bepaald aantal inwoners en onderling kan dit aantal inwoners behoorlijk verschillen. Daarnaast wordt er in het ene land meer getest dan in het andere land. Een voorbeeld hiervan is Duitsland waar extreem veel getest wordt, terwijl er in Nederland slechts een select aantal personen wordt getest. Tot slot heeft elk land verschillende maatregelen genomen die de uitbraak van het virus proberen in te dammen.
Je voelt het al aankomen, de cijfers tussen landen zijn onder andere om deze redenen niet met elkaar te vergelijken. Er is daarom gekozen om in deze blog enkel de cijfers van Nederland uit te leggen aan de hand van de huidige situatie.
Hoe dienen de cijfers van Nederland gelezen te worden?
Op dit moment maakt het RIVM elke dag tussen 14:00 en 15:00 nieuwe cijfers bekend over het aantal positieve geteste personen, aantal ziekenhuisopnames en het aantal overleden personen door het corona virus in de afgelopen 24 uur. Deze cijfers zijn gebaseerd op personen die getest zijn en waarbij het coronavirus officieel is vastgesteld. Het is van belang om goed te begrijpen wat deze cijfers betekenen en hoe ze zijn gemeten. Om deze cijfers goed te interpreteren zijn dan ook een aantal aspecten van belang.
Allereerst wordt niet iedereen die dat wil getest. De (huis)arts beslist of het nodig is om te testen op corona. In de huidige situatie hebben kwetsbare personen voorrang op andere personen bij het testen op het coronavirus (RIVM, 2020 April 6).
Ten tweede worden (kwetsbare) mensen pas getest als de klachten (zeer) ernstig zijn. Dit heeft te maken met de geringe testcapaciteit binnen Nederland. Hierdoor is het gemeten sterftepercentage hoger dan in werkelijkheid, aangezien mensen die het corona virus overleven voor het grootste deel niet worden getest. De andere kant van het verhaal is dat er tevens personen overlijden waarbij het coronavirus niet officieel is vastgesteld maar deze personen wellicht het virus hadden. Vanuit deze twee kanten ontbreken er dus aantallen van besmettingen van het corona virus. Duidelijk wordt hier wel gehoor aangegeven door het RIVM om de cijfers voor zover het kan te corrigeren. Dit door de cijfers aan te vullen die achteraf nog worden doorgegeven. Zoals het RIVM dan ook aangeeft met de melding onderaan de cijfers;
“*Het werkelijke aantal besmettingen met het nieuwe coronavirus ligt hoger dan het aantal dat hier genoemd wordt. Dit komt omdat niet iedereen met mogelijke besmetting getest wordt (RIVM, 2020).** Er is een vertraging tussen de dag van ziekenhuisopname of overlijden en de dag waarop dat gerapporteerd wordt (RIVM, 2020).”
Op 31 maart heeft de minister van Volksgezondheid aangekondigd in april (week 15) meer te gaan testen. Tot en met eind maart 2020 werden er ongeveer 4.000 testen per dag uitgevoerd. Deze capaciteit zal worden opgeschaald tot ongeveer 17.500 per dag (Trouw.nl, 2020). Deze extra testen zijn vooral bedoeld voor het zorgpersoneel die direct in contact staan met coronapatiënten. Naar verwachting zal het aantal dagelijkse positief geteste mensen vanaf week 15 dan ook toenemen, simpelweg vanwege het feit dat er meer getest wordt. Tevens wordt het zorgpersoneel dat in contact staat met corona patiënten getest, waardoor de kans groter is dat testen positief zullen zijn.
De dagelijkse cijfers van het RIVM schetsen dus geen volledig beeld van de besmettingen en aantal overleden personen binnen Nederland. Echter schetst het wel een zo goed mogelijk beeld van de actuele situatie.
Gemaakt door Anne Smits en Kees Lamerikx werkzaam bij trainee.nl detacheringsbureau gespecialiseerd in business analytics & data science
Bronnen
Nu.nl. (2020, Maart 21). Wat betekenen #FlattentheCurve en exponentieel? Een korte uitleg. Opgehaald van: https://www.nu.nl/coronavirus/6039117/wat-betekenen-flattenthecurve-en-exponentieel-een-korte-uitleg.html
Rijksoverheid. (2020, Maart 15). Aanvullende maatregelen onderwijs, horeca, sport. Opgehaald van: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2020/03/15/aanvullende-maatregelen-onderwijs-horeca-sport
RIVM. (2020, Maart 12). Uitbreiding maatregelen coronavirus. Opgehaald van: https://www.rivm.nl/nieuws/uitbreiding-maatregelen-coronavirus
RIVM. (2020, April 6). Vragen & antwoorden nieuw coronavirus (COVID-19). Opgehaald van: https://www.rivm.nl/coronavirus/covid-19/vragen-antwoorden#test
RIVM. (2020). Actuele informatie over het nieuwe coronavirus (COVID-19). Opgehaald van: https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/actueel
RTL Nieuws. (2020, April 1). Waarom zijn er dagelijks zo veel nieuwe besmettingen als iedereen binnen zit? Opgehaald van: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5077421/corona-virus-covid-19-besmettingen-rivm-lockdown
Trouw.nl. (2020, April 5). Testen, testen, testen: vanaf nu ook in Nederland. Opgehaald van: https://www.trouw.nl/zorg/testen-testen-testen-vanaf-nu-ook-in-nederland~b77998cc/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F_