Data inzetten om een gezonde leefomgeving te creëren

7 okt 2020 · 5 min leestijd

Data is de toekomst, maar wat kan data betekenen voor de gezondheid van mensen? Ook voor de gezondheid kan data namelijk heel nuttig zijn. Tijdens de huidige corona pandemie wordt bijvoorbeeld ook volop gebruik gemaakt van data. Zo wordt er elke dag geregistreerd hoeveel nieuwe besmettingen en ziekenhuis opnames er zijn. Ook wordt met data in kaart gebracht waar de besmettingen vooral plaatsvinden, zodat er gericht beleid kan worden gemaakt. Een overzicht van deze data is te vinden op ons corona dashboard.

Daarnaast wordt data ingezet om te kunnen modelleren en voorspellen hoe het virus zich gedraagt en wat het effect is van het invoeren van verschillende maatregelen. Maar ook buiten een gezondheidscrisis kunnen we veel met data. Zo peilen de GGD, CBS en het RIVM aan de hand van data van de gezondheidsmonitor, hoe het staat met de gezondheid van het land1. Ze kunnen hierbij ook inzoomen op bepaalde regio’s en gemeenten. Hiermee kunnen ze in kaart brengen waar mogelijke gezondheidsrisico’s liggen, zodat ze hierop in kunnen spelen met verschillende interventies om de gezondheid te bevorderen. Data kan dus ingezet worden om de gezondheid van provincies en gemeenten te bevorderen. Dit was het onderwerp van een summerschool waar ik aan deel heb genomen. Hoe maken we de gezondste provincie van Nederland door data in te zetten?

Summerschool: Maak de gezondste provincie van Nederland

Eind Augustus organiseerde het Kennislab van Urbanisme in samenwerkingen met de provincies Utrecht en Gelderland een driedaagse summerschool. Tijdens deze summerschool ben ik samen met andere young professionals aan de slag gegaan met de vraag: Hoe kan data worden ingezet om de provincies Utrecht en Gelderland gezonder te maken?

Zowel de provincie Utrecht als de provincie Gelderland wil de gezonde leefomgeving bevorderen. Een gezonde leefomgeving maakt het mogelijk en faciliteert om een gezond leven te kunnen leiden. Zo’n gezonde leefomgeving is zowel gericht op gezondheidsbescherming als op gezondheidspreventie. De provincies staan voor de uitdaging om een leefomgeving te creëren die mensen ook daadwerkelijk uitnodigt tot gezond gedrag2. Hiervoor zijn innovatieve oplossingen nodig. Data kan hier een grote rol in spelen. Om deze gezonde leefomgeving te creëren zetten de provincies in op fietsen. Meer fietsgebruik draagt namelijk bij aan een betere gezondheid, leefbaarheid, zorgt voor minder files en een betere luchtkwaliteit.

Met deze doelstelling is de provincie Utrecht, in samenwerking met SODAQ, Civity en het RIVM, het experiment Snuffelfiets gestart3. In dit experiment wordt aan de hand van een sensor op de fietsen van participerende burgers, op grote schaal data verzameld. Al fietsend meet de sensor elke 10 seconden drie soorten fijnstof, de locatie van de fietser, de snelheid, buitentemperatuur, luchtvochtigheid, het wegdek en organische gassen. Zo’n 600 vrijwilligers hebben het afgelopen jaar door de provincies Utrecht en Gelderland gefietst met een snuffelfiets-sensor aan hun fiets. Daarmee beschikken de provincies Utrecht en Gelderland nu over een enorme hoeveelheid data. Een ware data-schat. De vraag tijdens deze summerschool was: Hoe gebruik je de verzamelde data van de snuffelfiets om een gezonde leefomgeving te ontwerpen? Zes multidisciplinaire teams gingen met elkaar in competitie om de meest kansrijke ideeën te bedenken.

Met de snuffelfietsdata kan het fietsgedrag van de alledaagse fietser in kaart worden gebracht. Het mooie hieraan is dat dit een overzicht oplevert waar mensen fietsen, wanneer ze er fietsen en er kan ook worden bepaald hoe snel mensen fietsen. Samen met mijn groepsgenoten wilden wij inspelen op de groter wordende variëteit aan gebruikers van het fietspad. Afgelopen jaar werden er namelijk meer elektrische fietsen verkocht dan stadsfietsen, daarnaast zie je ook steeds meer speed pedelecs, bakfietsen en andere soorten weggebruikers de fietspaden. Hierdoor nemen de snelheidsverschillen op het fietspad enorm toe. Dit leidt tot frustraties, ongemak en verkeersonveiligheid, wat mobiliteitsproblemen veroorzaakt4,5. Niet alleen nu maar ook zeker in de toekomst. Toekomstig mobiliteitsbeleid moet hier daarom op in gaan spelen. Om hierop in te kunnen spelen moet je weten waar mensen fietsen en hoe snel ze er fietsen. Zijn er bepaalde routes die door de snelle fietsers veel genomen worden en zijn de fietspaden hier wel voldoende op aangepast? De snuffelfiets data kan hier heel nuttig zijn omdat het een mooi overzicht geeft waar en op welk tijdstip de snelle fietsers maar ook waar de stadfietsers fietsen. Dit leidde ons tot het idee van Checkflow: verzamelde (en toekomstige) data van snuffelfietsen inzetten om fietsroutes en snelheidsverschillen in kaart te brengen om daarmee data gedreven beleid in te voeren om zo bij te dragen aan een verbeterde mobiliteit. Het gave aan dit idee vond ik dat de data al online beschikbaar is en de provincies hier gelijk mee aan de slag kunnen.

Het was erg leuk om te zien hoe verschillende groepen met allerlei verrassende en mooie ideeën kwamen. Zo kwam een groep met het idee om de fijnstofmeter te vervangen voor een ammoniakmeter om bij te kunnen dragen aan inzichten over de stikstofproblematiek. Een andere groep wilde de snuffelfiets data gebruiken om inzicht te krijgen in het rem-gedrag van fietsen, om te kijken waar onveilige verkeerssituaties zijn en om de ‘bijna’ ongevallen in kaart te brengen. De uiteindelijke winnaars van de summerschool hadden zich gefocust op het opschalen van het project door fietskoeriers te voorzien van een sensor. Hiermee kan er hopelijk nog meer data verzameld worden wat uiteindelijk de gezondheid ten goede komt.

Het waren enorm inspirerende en leerzame dagen en het laat een mooi voorbeeld zien van hoe waardevol data kan zijn en hoe we data kunnen inzetten om provincies gezonder te maken!

Ook benieuwd naar de andere ideeën? Voor een overzicht van alle ideeën die uit de summerschool gekomen zijn ga je naar https://www.kennislabvoorurbanisme.nl/project/summerschool-aug-2020/

Bronnen: