Iedere maand een vast bedrag op je rekening gestort krijgen, zonder er ook maar iets voor te doen. Deze gedachte klinkt bijna te mooi om waar te zijn. Toch wordt er tegenwoordig druk gediscussieerd over de haalbaarheid van het basisinkomen.
Wat betekent het basisinkomen nou precies?
Het basisinkomen houdt in dat mensen, of ze nou werken of werkloos zijn, maandelijks een onvoorwaardelijk inkomen ontvangen van de overheid. Om dit te ontvangen hoeft men geen tegenprestatie te leveren. Wie naast dit inkomen wil bijverdienen kan dat onbeperkt doen. Over dit extra inkomen betaal je dan wel belasting. Het huidige systeem van belastingen en sociale zekerheid is erg ingewikkeld. Men is daarom op zoek naar een andere manier om meer sociale zekerheid te creëren. Het idee voor een basisinkomen is niet nieuw en er zijn wereldwijd al diverse experimenten uitgevoerd naar de effecten.
Wat zeggen de voorstanders?
Maar als we dit zouden invoeren, zou men dan niet massaal stoppen met werken? En zal de hele bevolking niet lui en ongezond worden en kost het hele plan niet te veel geld? Dit zijn de grootste zorgen als het gaat over het basisinkomen. Deze zorgen lijken in eerste instantie ook relevant, maar uit onderzoek blijken ze niet helemaal terecht te zijn. De belangrijkste argumenten waarom een land het basisinkomen in zou moeten invoeren zijn:
- Uit diverse pilotprojecten is gebleken dat maar 1% van de mensen daadwerkelijk stopt met werken wanneer men een basisinkomen ontvangt. Het totaal aan gewerkte uren nam maar met 13% af.
- Een belangrijk argument is dat de huidige verzorgingsstaat passiviteit promoot en mensen vasthoudt in hun eigen armoede. Mensen die bijvoorbeeld een baan aannemen die net boven het bijstandsniveau zit qua salaris, verdienen door belastingen en het wegvallen van subsidies minder dan mensen die in de bijstand blijven zitten. Een basisinkomen kan niet worden ingekort dus door te werken gaat men er altijd financieel op voorruit.
- In de bijstand zitten of meedoen met werkloosheidsprogramma’s betekent dat je vastzit aan talloze verplichtingen. Gedwongen cursussen, verplichte sollicitaties en het feit dat je elke functie moet aannemen, zelfs als die niet bij je past. Dit betekent weinig persoonlijke vrijheid. Deze tijd kan men beter spenderen in gerichte trainingen en werk zoeken die wel bij de persoon past. Een basisinkomen zal in dit geval meer persoonlijke vrijheid geven.
- Financiering zal moeilijk worden en zal per land verschillen. Toch kan er, door het vervangen van het huidige sociale stelsel, al veel geld vrij worden gemaakt. En volgens een recente studie is het mogelijk dat een basisinkomen het BBP in een land kan laten stijgen. Dit is mogelijk omdat de koopkracht van de laagste-inkomensgroep dan zal toenemen.
Wat zijn de tegenargumenten?
Natuurlijk moeten er enkele kanttekeningen worden geplaatst bij deze argumenten en het basisinkomen. Het grootste bezwaar is misschien wel dat veel mensen het idee van ‘gratis geld’ onrechtvaardig vinden. Maar er zijn nog meer praktische argumenten te noemen tegen het basisinkomen.
- Experimenten zijn bijvoorbeeld maar op kleine schaal uitgevoerd. Het is daarom nog lastig te zeggen wat de precieze effecten op nationale schaal zullen zijn.
- Wie moet straks alle saaie, zware en smerige taken uitvoeren? Er zijn veel voorbeelden te noemen van functies die maar weinig mensen met plezier doen. Als men helemaal onafhankelijk is door het basisinkomen zal het moeilijk zijn om deze functies in te vullen.
- Het basisinkomen houdt geen rekening met regionale verschillen. Een maandelijks bedrag van 1000 euro krijg je in het oosten van het land meer voor terug dan bijvoorbeeld in Amsterdam.
- Geen enkel land ter wereld is hetzelfde. Wanneer een Europees land het basisinkomen kan realiseren wil dat niet zeggen dat dit ook geldt voor landen als bijvoorbeeld Colombia of Kameroen.
Blik op de toekomst
Ondanks de voor- en tegenargumenten weet (nog) niemand of het basisinkomen echt een goed idee is. Hiervoor is nog veel meer onderzoek nodig. Afgezien van deze onzekerheid kan het basisinkomen in potentie veel betekenen voor de wereld. Het zou misschien wel de wereldwijde armoede kunnen laten verdwijnen. En dat niet alleen, het zou bovendien onze levens meer zekerheid geven doordat het een consequent vangnet vormt.
Wat zou jij doen als je elke maand 1000 euro op je spaarrekening zou krijgen? Zou je dan minder gaan werken? Weer terug naar school gaan? Of gewoon helemaal stoppen met werken?
