De overheid en het gebruik van big data. Het is en blijft een controversieel onderwerp voor velen. Dit werd tijdens persconferentie van 7 april jl. – waarin minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) de “Corona app” introduceerde- weer goed benadrukt. Grote angst was de inbreuk op de privacy van burgers en de mate van beveiliging van onze persoonsgegevens.
Uit verschillende reacties in kranten, talkshows en sociale media blijkt dat een groot deel van de Nederlanders tegen het gebruik van data door de overheid is. Opvallend daarentegen is dat de rol van data binnen de steden juist steeds groter wordt. Gemeenten en steden maken meer en meer gebruik van informatietechnologieën om een stad te besturen. Wereldwijd zijn er zelfs conferenties waarbij ambtenaren, stadsbestuurders en informatietechnologen bijeen komen om de laatste ontwikkelingen op het gebied van Smart Cities te bespreken.
Een Google search op het onderwerp Smart City levert de volgende definitie op: Een slimme stad (smart city) is een stad waarbij informatietechnologie en het internet der dingen gebruikt worden om een stad te beheren en te besturen.’
Voorbeelden van slimme steden zijn onder andere Singapore, Dubai, Stockholm, Barcelona en ook Amsterdam mag in het rijtje worden opgenomen.
Om erachter te komen waarom deze slimme steden zo vooruitstrevend zijn, moeten we een aantal jaar terug in de tijd. We zien dan dat in de jaren ’50 slechts 30% van de wereldbevolking woonachtig was in de stad. Dit percentage is de afgelopen jaren gestegen naar ruim 55% in 2018. Het einde van deze groei is nog steeds niet in zicht, voorspellingen van de WHO mikken op verbluffende 60% van de wereldbevolking dat woonachtig is in een stad in 2030.
De verschuiving van inwoners van platteland naar de stad is te verklaren door o.a. de goede voorzieningen, sociale contacten en de kansrijke arbeidsmarkt die een stad te bieden heeft. Daarnaast is er al jaren de trend dat veel jonge mensen wegtrekken uit landelijke gebieden om zich vervolgens (voorgoed) te vestigen in een stedelijke omgeving.
Uitdagingen en kansen
Toch geeft de groeiende stedelijke bevolking een aantal uitdagingen waar de stad mee om moet leren gaan. Voor problemen als illegale activiteiten, verhoging van de misdaadcijfers en de uitstoot van schadelijke stoffen zoals CO2, dient wel een oplossing gezocht te worden. Tegelijkertijd wordt er van de stad verwacht dat zij voorziet in de toenemende vraag in schaarse bronnen, zoals huisvesting, energie en water, mobiliteit en openbare voorzieningen. Om nog maar niet te spreken van essentiële basisbehoeften zoals infrastructuur, gezondheidszorg en educatie.
Hoe lossen we deze aanhoudende uitdagingen op en maken we steden leefbaar, bereikbaar en veilig? En hoe kunnen economische kansen het best benut worden? Dit zijn precies de onderwerpen waarop informatietechnologieën inspringen. Over de hele wereld zoeken overheden naar oplossingen met behulp van ICT voor de steeds terugkomende vraagstukken. Op deze wijze wordt er geprobeerd manieren te vinden om de levenskwaliteit van stedelingen te verbeteren en de organisatie van de stad efficiënter te laten verlopen. Dit is niet alleen in het belang van de stad, maar voor de gehele economie van een land. Steden zijn namelijk, als slim organisatieprincipe, onmisbaar voor de economie. Het zijn concentratiepunten van bevolking en werkgelegenheid. Onder de naam Smart Cities vinden en verbinden steden technologische programma’s en innovatieve werkwijzen voor de uitdagingen van de stad.
Hoe wordt een stad, een slimme stad?
Het kernbegrip dat centraal staat om deze vraag te beantwoorden is data. Een slimme stad verzameld data. Iedere stad beschikt over een eigen systeem van stromen, mensen, energieën, grondstoffen, water, enzovoort. Door verschillende onderdelen en stromen met elkaar te verbinden via een netwerk kan er data worden verzameld. De draaiende motor achter deze dataverzameling is het internet, waarmee de verschillende apparaten in de stad verbonden zijn. Deze enorme verkregen hoeveelheid data, zal de stad verder helpen ontwikkelen. Dankzij informatie uit bijvoorbeeld sensors, smart devices en camera’s zullen publieke diensten verbeteren en ervoor zorgen dat schaarse bronnen op de meest effectieve en efficiënte manier gebruikt worden. Hoe deze data vervolgens wordt gebruikt is afhankelijk van de stad.
Geen enkele stad is hetzelfde, en iedere stad heeft haar eigen behoeften. Gelukkig zijn er verschillende manieren om van een stad een slimme stad te maken. Zo focust de ene stad zich op het verbeteren van gemeentelijke diensten zoals straatverlichting, parkeerdiensten en afvalverzameling en geven andere steden weer prioriteiten aan veiligheid met behulp van onder andere camera’s.
Voorbeelden van technologieën
Het leven in een slimme stad hoeft niet per definitie samen te gaan met vergaande maatregelen. Veel mensen denken bij een data gestuurde stad aan praktijken zoals bijvoorbeeld in China of Singapore, het geval is. Hier kunnen burgers direct beboet worden wanneer zij afval laten rondslingeren op straat of voordringen in een lange rij.
Het doel van smart cities is de leefbaarheid, duurzaamheid, bereikbaarheid en welzijn van een stad of regio te vergroten. Dit kan al op kleine schaal. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
- Slimme afvalcontainers. Via een draadloos netwerk kunnen de afvalcontainers aangeven wanneer ze bijna vol zitten. Dit zorgt ervoor dat een vuilniswagen deze containers pas komt legen als het daadwerkelijk nodig is. Het geeft burgers ook de mogelijkheid om online te controleren of een container al dan niet vol zit. Dit scheelt onnodig sjouwen met afval voor inwoners en is efficiënter voor de vuilophaaldienst.
- Straatverlichting dat alleen brandt wanneer er personen langslopen. Naast het besparen van energie geeft het ook een gevoel van veiligheid. In een oogopslag is te zien of er mensen op straat bevinden.
- Slimme stoplichten, sensoren of camera’s om de doorstroming van het verkeer te verbeteren. De verzamelde gegevens helpen met het beheren van de stroom voortuigen en fietsen. Dit zorgt voor minder filevorming en betere luchtkwaliteit.
- Altijd een parkeerplek. Doormiddel van een app worden Amsterdammers geholpen met het vinden van parkeerplekken of een vrije elektrische oplaadpaal. Dit scheelt urenlang rondjes rijden op de parkeerplaats.
Is alles rooskleurig?
Smart Cities helpen een stad te verbeteren, maar moet je als inwoner alles zomaar accepteren wat de overheid bedenkt? Moeten we als samenleving de computers alles laten beslissen?
De innovatie staat niet stil, ook niet binnen het openbaar bestuur. De mogelijkheden zijn enorm en gemeenten realiseren zich dat het besturen van een stad efficiënter kan met gebruik van informatietechnologieën, dit bespaard zowel tijd als geld. Toch moet er voorzichtig worden omgegaan met de voorwaarden die vanuit de samenleving worden gesteld. Want wat zijn die voorwaarden eigenlijk?
Er is niet zoiets als een draaiboek dat beschrijft aan welke voorwaarden een Smart City moet voldoen. Elke lokale overheid zal voor zichzelf moeten uitvinden welke technologieën het best aansluiten op haar smart city doelstellingen.